W niniejszym wpisie znajduje się moja propozycja kategoryzacji tzw. literatury obozowej, a także innej, związanej z tematami żydowskimi oraz drugą wojną światową.
Literatura obozowa to w moim mniemaniu różnorodne książki dotyczące przede wszystkim faktów, relacji, wspomnień, ale też wytworów fantazji autora, związanych z życiem w obozach koncentracyjnych i obozach Zagłady w czasie drugiej wojny światowej. W ostatnim czasie (piszę ten tekst w grudniu 2020 roku) na rynku wydawniczym pojawiło się mnóstwo książek nawiązujących do tamtych wydarzeń. Część tych książek to dzieła beletrystyczne, literatura piękna czy powieści historyczne, a więc takie których celem w jakimś sensie jest zapewnienie czytelnikowi rozrywki rozumianej jako przyjemne czy też wciągające czytanie; beletrystyka nie musi opierać się na autentycznych wydarzeniach, ale akcja może rozgrywać się w konkretnym miejscu i czasie. Tak właśnie jest z beletrystycznymi powieściami, których akcja osadzona jest np. w Auschwitz – niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i Zagłady.
W opinii wielu osób należy rozdzielić taką właśnie beletrystykę od książek naukowych, popularnonaukowych czy nawet autentycznych wspomnień osób, które przebywały w obozach, nawet jeśli w ich relacjach są pewne nieścisłości. Więcej na temat tego problemu napisała dr Wanda Witek-Malicka w magazynie „Memoria”, nr 38 (11/2020).
Mam nadzieję, że poniższa lista przyczyni się do rozdzielenia beletrystyki od pozostałych książek związanych z tematyką obozową. Moją intencją jest przede wszystkim to, aby nieuświadomiony Czytelnik dowiedział się które książki oddają prawdziwy obraz życia obozowego, a które są powieściami historycznymi, beletrystyką, literaturą piękną. Moim zdaniem na tych drugich nie należałoby opierać swojego obrazu życia obozowego, nie może być to jedyne źródło wiedzy. Jednocześnie chciałbym zaznaczyć, że każdy ma prawo pisać i tworzyć oraz czytać co chce. Nie jest moją intencją dyskredytowanie żadnych tytułów czy autorów. W dzisiejszych czasach, gdy statystyki czytelnictwa są na bardzo niskim poziomie, należy się wręcz cieszyć z tego, że istnieje zapotrzebowanie na książki w ogóle.
Kilka słów na temat poniższej listy. Przede wszystkim nie obejmuje ona całości wydanych książek. Jest to chyba niemożliwe do zrobienia. Poświęciłem jednak na to sporo czasu. Starałem się, aby każda pozycja zawierała następujące informacje: autorzy, tytuł, miejsce wydania, rok wydania, liczba stron, ewentualny krótki komentarz. Listy są alfabetyczne, uszeregowane według nazwisk autorów lub tytułów jeśli praca jest zbiorowa. Podział na kategorie jest subiektywny, ale w gąszczu różnych propozycji przyjąłem akurat taki. Mile widziane są wszelkie sugestie, chętnie się nad nimi pochylę. Jednocześnie zaznaczam, że możliwe jest, iż jakąś książkę źle skategoryzowałem, wystarczy mi to zakomunikować. Jestem więc otwarty na dyskusję. Na listę wpisuję tylko te książki, których kategorii pewien jestem JA. Tytułów jest mnóstwo, nie chciałbym ich wpisywać na podstawie okładki. Wszystkie się tam znajdujące są więc albo przeze mnie przeczytane lub chociaż przejrzane – tak jest w przypadku naukowych i wspomnień albo dokładnie przejrzane – tak jest w przypadku beletrystyki.
KSIĄŻKI NAUKOWE I POPULARNONAUKOWE, OPRACOWANIA, ŹRÓDŁA, PODRĘCZNIKI, PRZEWODNIKI
„…głuchy drwiący śmiech pokoleń”?. Współczesna szkoła wobec faszyzmu, praca zbiorowa pod red. M. Gawin, K. Szczuki, K-Radeckiej-Mikulicz, Warszawa 2019, ss. 336
Auschwitz 1940-1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Monografia KL Auschwitz-Birkenau, pod red. Wacława Długoborskiego i Franciszka Pipera, Tomy I-V, Oświęcim 1995.
Auschwitz od A do Z: ilustrowana historia obozu, Oświęcim 2013.
Auschwitz w oczach SS, Oświęcim 2011.
Bartosik I., Bunt Sonderkommando. 7 października 1944 roku, Oświęcim 2014.
Bartosik I., Martyniak Ł., „Biały domek”. Historia zagłady w bunkrze II.
Bartosik I., Martyniak Ł., Setkiewicz P., Początki obozu Auschwitz w świetle materiałów źródłowych, Oświęcim 2018.
Bartosik I., Martyniak Ł., Setkiewicz P., Początki obozu Birkenau w świetle materiałów źródłowych, Oświęcim 2017.
Bartosik I., Martyniak Ł., Setkiewicz P., Początki Zagłady Żydów w KL Auschwitz w świetle dokumentów źródłowych, Oświęcim 2014.
Burleigh M., III Rzesza. Nowa historia, Kraków 2010.
Cywiński P.M.A., Początki Auschwitz w pamięci pierwszego transportu polskich więźniów politycznych, Oświęcim 2015.
Engelking B., Jest taki piękny słoneczny dzień… Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942-1945, Warszawa 2011
Gałęzowski M., Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa 2010
Głosy Pamięci, seria wydawana przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście, Oświęcim
Grabowski J., Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942-1945. Studium dziejów pewnego powiatu, Warszawa 2011
Greif G., „…płakaliśmy bez łez”, Relacje byłych więźniów żydowskiego Sonderkommando z Auschwitz, Warszawa-Oświęcim 2010.
Kranz T., Zagłada Żydów w obozie koncentracyjnym na Majdanku, Lublin 2010, ss. 130.
Lachendro J., Zburzyć i zaorać…? Idea założenia Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w świetle prasy polskiej w latach 1945-1948, Oświęcim 2007.
Lasik A., Sztafety Ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych, Oświęcim 2007.
Los Cyganów w KL Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 1994
Marszałek J., Majdanek, Warszawa 1981, ss. 192. Może zawierać nieaktualne dane.
Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), pod red. J. Tomaszewskiego, Warszawa 1993.
Piper F., lu ludzi zginęło w KL Auschwitz. Liczba ofiar w świetle źródeł i badań 1945-1990, Oświęcim 1992, ss. 224.
Piper F., Rola obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu w realizacji hitlerowskiej polityki eksterminacji ludności żydowskiej, Warszawa 1983, ss. 14.
Piper F., Zatrudnienie więźniów KL Auschwitz. Organizacja pracy i metody eksploatacji siły roboczej, Oświęcim 1981, ss. 484.
Setkiewicz P., Z dziejów obozów IG Farben Werk Auschwitz 1941-1945, Oświęcim 2006.
Urynowicz M., Adam Czerniaków 1880-1942. Prezes Getta Warszawskiego, Warszawa 2009
Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942-1945, pod red. Engelking B., Grabowski J., Warszawa 2011
Zeszyty Oświęcimskie, seria wydawana przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim
RELACJE, WSPOMNIENIA, DZIENNIKI, PAMIĘTNIKI
Cling M., Wy, co wchodzicie tutaj, Oświęcim 2008.
Dunicz-Niwińska H., Drogi mojego życia. Wspomnienia skrzypaczki z Birkenau, Oświęcim 2013.
Jekiełek W., W pobliżu Oświęcimia, Warszawa 1963.
Komenda J., Lager Brzezinka, Warszawa 1986, ss. 156
Kwiatkowski J., 485 dni na Majdanku, 2018, ss. 440.
Laks S., Gry oświęcimskie, Oświęcim 1998.
Łępkowski A., Tak było…: Birkenau – Buchenwald – Ohrdruf – Crawinkel – Leitmeritz, Oświęcim 2006.
Matynia J., Młodość utracona za drutami, Oświęcim 2011.
Nyiszli M., Byłem asystentem doktora Mengele: wspomnienia lekarza z Oświęcimia, Oświęcim 2000.
Sobolewicz T., Wytrzymałem więc jestem, Oświęcim 2010.
Szczepański I., Häftlingskapelle, Warszawa 1990.
Szmaglewska S., Dymy nad Birkenau, Warszawa 2012.
Szmaglewska S., Niewinni w Norymberdze, 1972
Szamglewska S., Zapowiada się piękny dzień, 1960
Życie prywatne esesmanów w Auschwitz, wybór Piotr Setkiewicz, Oświęcim 2012.
Żywulska K., Przeżyłam Oświęcim, Warszawa 2012.
BELETRYSTYKA
Adlington L., Krawcowe z Auschwitz. Prawdziwa historia kobiet, które szyły, żeby przetrwać, Warszawa 2022
Czornyj M., Córka Nazisty, 2020, ss. 352
Czornyj M., Mengele. Anioł śmierci z Auschwitz
Dronfield Jeremy, O chłopcu, który poszedł za tatą do Auschwitz. Prawdziwa historia
Dutka W., Czerń i purpura
Escobar M., Kołysanka z Auschwitz
Iturbe A., Bibliotekarka z Auschwitz
Knedler M., Położna z Auschwitz, 2020, ss. 304
Majewska-Brown N., Anioł życia z Auschwitz
Majewska-Brown N., Tajemnica z Auschwitz. Prawdziwa historia
Morris H., Podróż Cilki, 2020, ss. 400
Morris H., Tatuażysta z Auschwitz, 2018, ss. 320.
Munzer H., Miłość w czasach zagłady, 2016
Nowak S., Lekarz z Auschwitz, 2020
Ossowska Z., Ocalić życie, 2020, ss. 512
Paci F., Miłość w Auschwitz
Rettinger D.W., Sekret Elizy. Auschwitz. Płatna miłość
Styron W., Wybó Zofii
Valente L., Sonata z Auschwitz